Τι είναι το mobbing
Το mobbing, ή αλλιώς ηθική παρενόχληση, είναι μια σοβαρή μορφή εργασιακού εκφοβισμού που εκδηλώνεται ως συστηματική και επαναλαμβανόμενη αρνητική συμπεριφορά από μια ομάδα συναδέλφων προς ένα συγκεκριμένο άτομο. Σε αντίθεση με το bullying, που ο θύτης είναι συνήθως ένας, στο mobbing συμμετέχουν πολλοί, με σκοπό συχνά την απομόνωση και τελικά την αποχώρηση του θύματος από τον εργασιακό χώρο. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι αρχικά ανεπαίσθητες, καθιστώντας δύσκολη την αναγνώρισή τους, αλλά οι επιπτώσεις τους στην ψυχική υγεία του εργαζομένου και στο εργασιακό περιβάλλον είναι ιδιαίτερα σοβαρές.
Οι ιστορίες που παρουσιάζονται παρακάτω είναι μόνο μερικά παραδείγματα από τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει το mobbing στον εργασιακό χώρο. Όπως θα διαπιστώσετε, οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στην ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου, αλλά επηρεάζουν βαθιά και την ίδιο τον οργανισμό, δημιουργώντας ένα τοξικό περιβάλλον που βλάπτει την παραγωγικότητα και την ευημερία όλων. Έτσι, είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίζουμε άμεσα τα σημάδια του mobbing και να κατανοούμε πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να προλάβουμε τέτοιες συμπεριφορές.
Ιστορίες mobbing
Α. Ο Νίκος, ένας νέος εργαζόμενος
Ο Νίκος ήταν μόλις 26 χρονών όταν προσλήφθηκε σε έναν μεγάλο οργανισμό με μακρά ιστορία και σταθερό προσωπικό. Όλοι οι συνάδελφοι ήταν εκεί πολλά χρόνια και ακολουθούσαν τις ίδιες πεπατημένες διαδικασίες, χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές.
Με ενθουσιασμό και φρέσκες γνώσεις, ο Νίκος άρχισε να προτείνει νέες ιδέες: ψηφιακά εργαλεία, διαφορετικές μεθόδους οργάνωσης, πιο σύγχρονες πρακτικές. Αντί όμως να βρει θετική ανταπόκριση, συνάντησε ένα τείχος. Συναδελφοι άρχισαν να τον απομονώνουν, να αγνοούν τις προτάσεις του, ακόμα και να σχολιάζουν ειρωνικά την σύντομη επαγγελματική του εμπειρία.
Σιγά-σιγά, το κλίμα γύρω του άλλαξε. Δεν τον ενημέρωναν για σημαντικές συναντήσεις, δεν τον συμπεριλάμβαναν σε εργασιακές ομάδες και συχνά αναφέρονταν στις ιδέες του ως “μη ρεαλιστικές”. Ο Νίκος ένιωσε ότι επειδή ήταν νεότερος και διαφορετικός, έγινε στόχος μεθοδευμένου αποκλεισμού.
Αυτό που ξεκίνησε ως αγνός ενθουσιασμός και διάθεση συνεισφοράς, μετατράπηκε σε πηγή άγχους και απογοήτευσης. Ο Νίκος άρχισε να αμφισβητεί τις ικανότητές του και να σκέφτεται αν τελικά χωράει σε ένα περιβάλλον που δεν ανέχεται την αλλαγή.
Τι συνέβη στην παραπάνω περίπτωση;
Ο Νίκος αποκλείστηκε επειδή οι συνάδελφοί του ένιωσαν απειλή από τις νέες του ιδέες και δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν τη νοοτροπία του “έτσι τα κάνουμε εδώ και χρόνια”. Ο φόβος της αλλαγής και η ανάγκη διατήρησης της ασφάλειας της συνήθειας τους έκανε να στραφούν εναντίον του.
Οι συνέπειες για τον Νίκο ήταν σοβαρές: ένιωσε απομονωμένος, υποτιμημένος και γεμάτος άγχος. Επηρεάστηκε αρνητικά η αυτοπεποίθησή του, η απόδοσή του έπεσε και άρχισε να σκέφτεται την αποχώρησή του από την εταιρεία. Για τον οργανισμό, αυτό σήμαινε την απώλεια μιας φρέσκιας ματιάς και μιας ευκαιρίας για εξέλιξη.
Β. Η Άννα, μία γυναίκα σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο εργασίας
Η Άννα ήταν μια έμπειρη επαγγελματίας στον χώρο της πληροφορικής, όταν πήρε προαγωγή σε θέση manager. Η εταιρεία όπου δούλευε ήταν παραδοσιακά ανδροκρατούμενη και οι περισσότεροι συνάδελφοι δεν είχαν συνηθίσει να έχουν γυναίκα προϊστάμενη.
Από την πρώτη κιόλας μέρα, συνάντησε αμφισβήτηση. Οι οδηγίες της συχνά αγνοούνταν, οι ιδέες της αμφισβητούνταν, ενώ όταν οι ίδιες ιδέες παρουσιάζονταν από άνδρες γίνονταν αποδεκτές. Κάποιοι συνάδελφοι απέφευγαν να συνεργαστούν μαζί της, έπαιρναν πρωτοβουλίες χωρίς να την ενημερώσουν,έκαναν ειρωνικά σχόλια για το φύλο της και υπέσκαπταν την προσπάθειά της να καλλιεργήσει ένα δημιουργικό και συνεργατικό κλίμα.
Η συνεχής αμφισβήτηση και ο αποκλεισμός από την ίδια της την ομάδα την έκαναν να νιώθει απομονωμένη και πιεσμένη. Ως αποτέλεσμα η Άννα παραιτήθηκε, καθώς το αίσθημα της ματαίωσης και της απαξίωσης την είχαν κατακλύσει επηρεάζοντας την ευημερία της.
Τι συνέβη στην παραπάνω περίπτωση;
Η Άννα αποκλείστηκε επειδή, σε έναν χώρο που κυριαρχούνταν από άνδρες, το φύλο της θεωρήθηκε εμπόδιο αντί για πλεονέκτημα. Το γεγονός ότι ανέλαβε θέση ηγεσίας προκάλεσε αντιδράσεις, αμφισβήτηση και ειρωνεία. Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές: η αυτοπεποίθησή της κλονίστηκε, ένιωσε ματαίωση και τελικά οδηγήθηκε σε παραίτηση, στερώντας από την εταιρεία μια ικανή και έμπειρη manager.
Γ. Ο Στέφανος και η σεξουαλική του ταυτότητα
Ο Στέφανος είναι ένας ικανός προγραμματιστής που αγαπά τη δουλειά του. Η ομάδα του τον είχε αποδεχθεί ως εργαζόμενο, αλλά ποτέ πραγματικά ως άνθρωπο. Από την πρώτη στιγμή, βρέθηκε σε ένα περιβάλλον όπου τα “αστεία” για τη διαφορετικότητα στη σεξουαλικότητα ήταν καθημερινά.
Ειρωνικά σχόλια για το πώς ντύνονται, μιλούν ή συμπεριφέρονται οι gay ήταν καθημερινότητα στο γραφείο. Ακόμα κι αν δεν απευθύνονται άμεσα σε εκείνον, όλοι γνωρίζουν ότι τον αφορούν. Οι συνάδελφοί του γελούν, πολλές φορές για “χαβαλέ”, μα για τον Στέφανο κάθε γέλιο είναι μια υπενθύμιση ότι δεν είναι πραγματικά αποδεκτός.
Δεν τον απέκλειουν ανοιχτά από projects ή συναντήσεις, αλλά το κλίμα αυτό τον βάζει σε μόνιμη θέση άμυνας. Σταδιακά, οι συνέπειες γίνονται πιο σοβαρές: άρχισε να βλέπει εφιάλτες τα βράδια, να έχει πονοκεφάλους και πόνους στο στομάχι, ενώ νιώθει διαρκώς κουρασμένος. Το πιο σκληρό, όμως, είναι ότι άρχισε να κρύβει τη σεξουαλική του ταυτότητα ακόμα και εκτός δουλειάς, φοβούμενος την απόρριψη και στην προσωπική του ζωή.
Τι συνέβη στην παραπάνω περίπτωση;
Ο Στέφανος δεν αποκλείστηκε άμεσα από εργασιακά καθήκοντα, αλλά βίωσε mobbing βασισμένο στον σεξουαλικό προσανατολισμό του, μέσω συνεχών ειρωνικών σχολίων και “αστείων” που δημιουργούσαν ένα τοξικό περιβάλλον. Οι συνάδελφοι του τον στόχευαν με υποτιμητικές συμπεριφορές. Οι συνέπειες για τον Στέφανο είναι καταστροφικές για την ψυχική και σωματική του υγεία.
Δ. Η Αγγελική που έχει κινητική αναπηρία
Η Αγγελική εργαζόταν σε έναν οργανισμό δείχνοντας έντονο ενδιαφέρον για το αντικείμενο της δουλειάς της. Έχει κινητική αναπηρία και χρησιμοποιεί αμαξίδιο, γεγονός που δεν την εμπόδιζε να ανταποκρίνεται άριστα στη δουλειά της. Ωστόσο, στις κοινωνικές και ομαδικές δραστηριότητες της εταιρείας π.χ. εκδρομές, team building, ακόμη και απλά after work drinks, συχνά δεν μπορούσε να συμμετάσχει, γιατί οι χώροι δεν ήταν προσβάσιμοι ή δεν λαμβανόταν υπόψη η δική της ιδιαιτερότητα.
Κανείς δεν της είπε ποτέ ανοιχτά να μην έρθει, όμως η ίδια κατέληγε συστηματικά εκτός. Σιγά-σιγά, ένιωσε ότι αποτελούσε βάρος για την ομάδα, ότι ενοχλούσε με τις ανάγκες της και ότι δεν θα ήταν ποτέ πραγματικά αρεστή ή αποδεκτή σαν ισότιμο μέλος.
Η Αγγελική, ενώ ήταν μια εξαιρετική επαγγελματίας, άρχισε να βιώνει έντονο συναισθηματικό φόρτο όπως αίσθημα κατωτερότητας, κοινωνική απομόνωση, συνεχή αυτοαμφισβήτηση.
Τι συνέβη στην παραπάνω περίπτωση;
Η Αγγελική δεν αποκλείστηκε ποτέ άμεσα, αλλά βρέθηκε στο περιθώριο έμμεσα, καθώς δεν μπορούσε να συμμετέχει σε πολλές δραστηριότητες λόγω της αναπηρίας της και της έλλειψης προσβασιμότητας. Αυτό την έκανε να νιώθει σαν βάρος για τους άλλους, με τις συνέπειες του φαινομένου αυτού να είναι πολύ σοβαρές για την ίδια.
Συμπερασματικά
Το mobbing σπάνια εμφανίζεται με άμεσες, κραυγαλέες κινήσεις. Αντίθετα, εκδηλώνεται ύπουλα: με ψιθύρους, ειρωνικά σχόλια, μικρούς αποκλεισμούς που στην αρχή μοιάζουν ασήμαντοι, αλλά με τον χρόνο συσσωρεύονται και διαβρώνουν τον ψυχισμό του θύματος. Οι ιστορίες που διαβάσατε είναι μόνο μερικά παραδείγματα. Οι συνέπειες, όμως, είναι πάντα σοβαρές: άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ψυχοσωματικά συμπτώματα, κοινωνική απομόνωση και, πολύ συχνά, παραίτηση. Και οι συνέπειες δεν σταματούν στο άτομο, καταστρέφουν και τον οργανισμό, υπονομεύοντας την παραγωγικότητά του και δημιουργώντας ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον που τους πλήττει όλους.
Το mobbing δεν είναι υπερβολή, ούτε προσωπική ευαισθησία. Είναι βία που αφήνει βαθιά σημάδια.
Ας μην το αφήνουμε να περνά απαρατήρητο.
Αν αναγνωρίζουμε τα σημάδια, αν μιλάμε γι’ αυτά, αν απαιτούμε σεβασμό και θεσπίζουμε πολιτικές πρόληψης, μπορούμε να προστατέψουμε τον εαυτό μας και τους συναδέλφους μας.
Το mobbing μας αφορά όλους και η σιωπή το τρέφει. Μίλησε, στήριξε, δράσε.
