Spoiler: Ναι, γίνεται. Αρκεί να σταματήσουμε να νομίζουμε ότι όλα λύνονται με ένα motivational quote και μια πίτσα στο lunch break.
Όταν οι άνθρωποι σιωπούν, κάτι φωνάζει
Αν έχεις πιάσει τον εαυτό σου να κοιτάει το ταβάνι της κουζίνας μετά τη δουλειά, χωρίς να θυμάσαι τίποτα από την τελευταία σου συνάντηση, μάλλον δεν είσαι μόνος.
Το burnout δεν κάνει θόρυβο. Σου κλείνει τον διακόπτη και σου λέει «συνέχισε σαν να μην τρέχει τίποτα».
Και κάπως έτσι, οι πιο ικανοί, δημιουργικοί και συνειδητοί άνθρωποι στους οργανισμούς αρχίζουν να αποσυνδέονται, πρώτα εσωτερικά και μετά εξωτερικά. Κι αυτό δεν είναι πρόβλημα χαρακτήρα. Είναι σημάδι ότι το σύστημα χρειάζεται επαναφορά.
Σύμφωνα με τη Gallup, 3 στους 4 εργαζομένους παγκοσμίως νιώθουν αποκομμένοι από τη δουλειά τους και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) κατατάσσει πλέον το burnout ως εργασιακό φαινόμενο που σχετίζεται με χρόνιο άγχος και ανεπαρκή διαχείριση.
Όχι, δεν το φανταστήκαμε.
Εκπαίδευση δεν είναι το σεμινάριο για τις νέες λειτουργίες του Outlook
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: όταν μιλάμε για εκπαίδευση στις ομάδες, δεν εννοούμε τρεις ώρες με slides και δέκα λεπτά διάλειμμα για κουλουράκι και καφέ. Η ουσιαστική εκπαίδευση είναι αυτή που σε κάνει να νιώσεις κάτι, να θυμηθείς ποιος είσαι και να συνδεθείς ξανά με το γιατί κάνεις αυτό που κάνεις.
Στη Skema Projects, σχεδιάζουμε workshops για την ψυχική υγεία, την ενσυνείδητη ηγεσία και την ενεργοποίηση των ομάδων. Στόχος μας δεν είναι απλώς να μιλήσουμε για το burnout, αλλά να χτίσουμε ανθεκτικότητα. Όχι τη «σφίξε τα δόντια» ανθεκτικότητα. Tην άλλη, αυτή που λέει «ναι, ζορίζομαι, αλλά δεν είμαι μόνος/μόνη και μπορώ να ζητήσω βοήθεια».
Σε πρόσφατο πρόγραμμα μας με ηγετικά στελέχη, πάνω από 60% των συμμετεχόντων παραδέχτηκαν ότι ένιωθαν συνεχές άγχος, αλλά δεν ήξεραν πώς να το διαχειριστούν ή με ποιον να το μοιραστούν. Μέσα από βιωματικές ασκήσεις και ερωτήσεις που δεν βγαίνουν από εγχειρίδια αλλά από την καθημερινότητα (π.χ. «Τι σε εξαντλεί περισσότερο από όσο νομίζεις;»), ανοίγουμε συζητήσεις που βοηθούν στη συνειδητοποίηση συμπεριφορών και triggers.
Ανθεκτικότητα: Το «όχι σήμερα» στον πανικό
Δεν μπορείς να περιμένεις από έναν άνθρωπο που είναι στα όριά του να σκεφτεί στρατηγικά, να συνεργαστεί δημιουργικά ή να εμπνεύσει τους άλλους. Όπως είπε και ένας εκπαιδευόμενός μας, «Δεν μπορώ να κινητοποιηθώ, όταν προσπαθώ απλώς να αναπνεύσω».
Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν χτίζεται με αφίσες που λένε “Just Breathe”. Χτίζεται με:
- εμπιστοσύνη
- χώρο να κάνεις λάθος
- καθοδήγηση που δεν είναι αυστηρή αλλά παρούσα
- και ομάδες που δεν φοβούνται να μιλήσουν για όσα νιώθουν και όσα αποφεύγουν.
3 Tips για να καλλιεργήσεις ανθεκτικότητα στο εργασιακό σου περιβάλλον
1. Σταθερές σχέσεις = ανθεκτικότητα επί δύο.
Δεν είμαστε προγραμματισμένοι να τα αντέχουμε όλα μόνοι μας. Οι σχέσεις εμπιστοσύνης είναι το πιο ισχυρό «μαξιλαράκι» στις δύσκολες μέρες. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος κολλητός σου φίλος, αλλά κάποιος που να σου πει «είμαι εδώ» ή έστω ένας άνθρωπος που να μπορείς να του πεις «Δεν είμαι ΟΚ» και να μη σε κοιτάξει περίεργα.
2. Αναγνώρισε το μικρό πριν γίνει μεγάλο.
Αν παρατηρήσεις το στρες νωρίς, μπορείς να το διαχειριστείς. Αν το αγνοήσεις, απλώς θα σε διαχειριστεί εκείνο. Η ανθεκτικότητα δεν σημαίνει ότι δεν πέφτεις. Σημαίνει ότι καταλαβαίνεις τι σε βαραίνει νωρίς, πριν γίνει overload. Μικρές «στιγμές ευγνωμοσύνης» μέσα στη μέρα, π.χ. 2 λεπτά για να σκεφτείς τι πήγε καλά, μπορούν να αλλάξουν τον τόνο της εβδομάδας σου.
3. Χτίσε μικρές ρουτίνες φροντίδας.
Δεν χρειάζεσαι ώρες διαλογισμού. Αρκούν δύο λεπτά σιωπής, τρεις βαθιές ανάσες και μία υπενθύμιση ότι είσαι άνθρωπος και όχι ρομπότ.
Bonus reality check: Η ανθεκτικότητα δεν είναι να λες «ναι» σε όλα
Μην την πατήσουμε! Η ανθεκτικότητα δεν σημαίνει να χαμογελάς με το ζόρι, να απορροφάς τα πάντα και να κάνεις ότι δεν σε αγγίζει τίποτα. Δεν σημαίνει να λες «όλα καλά» ή «Το ‘χω» ενώ μέσα σου καίγεσαι.
Αυτό όχι μόνο δεν είναι ανθεκτικότητα, αλλά είναι τοξική θετικότητα. Και όχι μόνο δεν σε προστατεύει, αλλά σε απομακρύνει από την αυθεντικότητα και την ουσιαστική επικοινωνία.
Η πραγματική ανθεκτικότητα σου επιτρέπει:
- να αναγνωρίζεις το δύσκολο
- να τολμάς να το πεις
- και να κινείσαι μέσα από αυτό και όχι γύρω του
Αν είσαι μέλος ομάδας, το να πεις «σήμερα δεν είμαι καλά» μπορεί να είναι η πιο γενναία μορφή συμμετοχής. Ενώ αν είσαι ηγέτης, το να πεις «δεν έχω όλες τις απαντήσεις, αλλά είμαι εδώ» είναι ίσως το πιο σπουδαίο μήνυμα ασφάλειας που μπορείς να δώσεις.
Κινητοποίηση: Όχι άλλη έμπνευση «με το ζόρι»
Το motivation δεν έρχεται με μπόνους και αποφθέγματα στο Slack. Έρχεται όταν ο άνθρωπος νιώθει ότι:
- έχει λόγο να συμμετέχει
- η φωνή του ακούγεται
- οι αξίες του έχουν χώρο
Για να συμβεί αυτό, πρέπει πρώτα να νιώθει καλά. Όχι τέλεια. Απλώς καλά.
Όταν δουλεύουμε με οργανισμούς, βλέπουμε καθαρά ένα μοτίβο. Οι ομάδες που έχουν επενδύσει σε ψυχική ανθεκτικότητα:
- κινητοποιούνται πιο εύκολα
- κρατούν καλύτερα τη συνοχή τους σε κρίσεις
- διαχειρίζονται καλύτερα τις αλλαγές
- και… γελάνε περισσότερο στα διαλείμματα (Το τελευταίο δεν είναι επίσημη μέτρηση. Αλλά αν ήταν, θα το είχαμε κορνιζάρει.)
Και τώρα;
Αν είσαι στο τμήμα HR ή team leader και έχεις παρατηρήσει «σιωπές» εκεί που παλιά υπήρχε ενέργεια, τότε ίσως είναι ώρα να αλλάξεις ερώτηση. Όχι «πώς θα τους κάνω πιο παραγωγικούς», αλλά «πώς θα τους κάνω να νιώσουν ασφαλείς να είναι ο εαυτός τους στη δουλειά».
Αν, από την άλλη, είσαι εργαζόμενος που νιώθει πως έχει χάσει το κουράγιο του, να ξέρεις ότι δεν είσαι ο μόνος. Και δεν φταις εσύ. Το πρώτο βήμα δεν είναι να γίνεις η «καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου». Είναι να σε ξαναδείς και να σε φροντίσεις.
Η εκπαίδευση μπορεί να είναι η αρχή. Όχι με μαγικές λύσεις, αλλά με ουσιαστικές σχέσεις, επανασύνδεση με τον σκοπό και ανθρώπινα περιβάλλοντα που τιμούν την ευαλωτότητα όσο και τη δύναμη. Όσο αυξάνεται η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στους οργανισμούς, τόσο μεγαλώνει και η ανάγκη να καλλιεργήσουμε τη συναισθηματική μας νοημοσύνη. Πρώτα από όλα για εμάς τους ίδιους και μετά για τους άλλους που χτίζουμε μαζί τις ομάδες.
Και μια ομάδα που στηρίζει ο ένας τον άλλον μπορεί να πάει πολύ μακριά και με λιγότερο burnout.
