To mobbing ή αλλιώς ψυχολογική παρενόχληση (δυστυχώς) συμβαίνει και σε αυτό είναι παρόντες, συνήθως, τρεις: ο θύτης, το θύμα και ο παρατηρητής.
- Το θύμα βιώνει σοβαρές επιπτώσεις, έχει ανάγκη από υποστήριξη και κάθε δικαίωμα να μιλήσει και να υπερασπιστεί τον εαυτό του, με στόχο την αντιμετώπιση του φαινομένου.
- Ο παρατηρητής έχει επίσης την ευθύνη να πάρει θέση, να καταγγείλει τον θύτη και να προστατεύσει το θύμα, μη επιτρέποντας τη διαιώνιση του φαινομένου.
- Ο θύτης δεν δικαιολογείται αλλά εκτός από την “τιμωρία”, χρειάζεται και εκείνος βοήθεια…
Μόνο αν δούμε το φαινόμενο σφαιρικά και έρθουμε στην άλλη πλευρά (αυτή του θύτη), κατανοήσουμε τι συμβαίνει και τι είναι αυτό που οδηγεί τον θύτη σε λεκτική επιθετικότητα, ταπεινωτική συμπεριφορά, απειλές ή άλλες συμπεριφορές mobbing προς το θύμα, θα μπορέσουμε και να βρούμε τη λύση που θα οδηγούσε στην πρόληψη του φαινομένου και, ίσως, στην ολοκληρωτική εξαφάνισή του.
Το προφίλ του θύτη:
Το προφίλ του θύτη δεν είναι πάντα μονοδιάστατο, όμως, η έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά και μοτίβα συμπεριφοράς μεταξύ των θυτών.
Πολλοί θύτες νιώθουν βαθιά ανασφάλεια για τη θέση ή τις ικανότητές τους. Η επιθετική ή υποτιμητική συμπεριφορά προς άλλους λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας για να καλύψουν τα δικά τους ελλείμματα ή τους φόβους τους. Ακόμη, επιδιώκουν να ελέγχουν το περιβάλλον τους και τους ανθρώπους γύρω τους. Μέσω του mobbing, προσπαθούν να επιβληθούν ή να διατηρήσουν την κυριαρχία τους, ειδικά αν νιώθουν ότι απειλούνται. Τέλος, τους θύτες χαρακτηρίζει η έλλειψη ενσυναίσθησης, καθώς δυσκολεύονται να μπουν στη θέση του άλλου ή να κατανοήσουν τον αντίκτυπο των πράξεών τους. Αυτό τους επιτρέπει να δικαιολογούν τις συμπεριφορές τους ή να τις υποβαθμίζουν, χωρίς να κατανοούν τον αντίκτυπο που αυτές έχουν.
Πίσω από αυτό το “προσωπείο”, πίσω από τις συμπεριφορές mobbing κρύβονται προσωπικά προβλήματα, άλυτα τραύματα ή δυσλειτουργικά πρότυπα που έχουν διαμορφωθεί από το παρελθόν και διατηρούνται. Οι θύτες, συχνά, δεν αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα ή δεν ξέρουν πώς να τα διαχειριστούν λειτουργικά, με αποτέλεσμα να τα εκφράζουν με τοξικό και μη θεμιτό τρόπο προς τους άλλους.
Για παράδειγμα:
1. Το παιδί που μεγάλωσε με επικριτικούς γονείς
Ένα άτομο που μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσε η κριτική και η έλλειψη επιβράβευσης, μαθαίνει να βλέπει τον εαυτό του ως ανεπαρκή. Για να διαχειριστεί αυτό το αίσθημα ανεπάρκειας, συχνά υιοθετεί μια αυστηρή, επικριτική στάση απέναντι στους άλλους, προσπαθώντας έτσι να νιώσει ανώτερο και να εξισορροπήσει την ανεπάρκεια που νιώθει.
2. Το παιδί που έμαθε ότι η επιθετικότητα είναι τρόπος επιβίωσης
Σε οικογένειες όπου οι συγκρούσεις λύνονταν με φωνές, ειρωνείες ή ακόμα και σωματική βία, το παιδί μαθαίνει ότι η επιθετικότητα είναι αποδεκτός ή και απαραίτητος τρόπος για να επιβιώσει ή να επιβληθεί. Ως ενήλικας, μπορεί να χρησιμοποιεί το mobbing ως μέσο για να διατηρήσει τον έλεγχο ή να αποφύγει να νιώσει ευάλωτο.
3. Το παιδί που δεν του επιτράπηκε να εκφράσει τα συναισθήματά του
Άτομα που μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα όπου τα συναισθήματα θεωρούνταν αδυναμία, δεν υπήρχε χώρος για να εκφραστούν και δεν επικυρώθηκαν, συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν, να αποδεχτούν και να ρυθμίσουν τα δικά τους συναισθήματα. Έτσι, χρησιμοποιούν την παθητικο-επιθετική συμπεριφορά προς τους άλλους, γιατί δεν έχουν μάθει τον υγιή και λειτουργικό τρόπο επικοινωνίας.
4. Το παιδί που έπρεπε να είναι πάντα το “καλό παιδί”
Κάποιοι θύτες ήταν παιδιά που έπρεπε να είναι πάντα τέλεια, να μην κάνουν λάθη και να ικανοποιούν τις προσδοκίες των άλλων. Αυτή η πίεση μπορεί να μετατραπεί σε τελειομανία και αυστηρότητα προς τους συναδέλφους τους, καθώς αναπαράγουν το ίδιο μοτίβο που έζησαν.
5. Το παιδί που μεγάλωσε με το παράδειγμα της εξουσίας
Σε οικογένειες όπου ο ένας γονιός είχε αυταρχικό ρόλο και επέβαλε τη θέλησή του στους άλλους, το παιδί μπορεί να μάθει ότι η εξουσία και ο έλεγχος είναι ο μόνος τρόπος να έχει αξία ή να προστατεύεται. Ως ενήλικας, μπορεί να υιοθετήσει παρόμοιες συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο.
Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν πώς οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, τα οικογενειακά περιβάλλοντα και οι σημαντικοί άλλοι μπορούν να διαμορφώσουν τη συμπεριφορά ενός ατόμου ως ενήλικα. Δεν σημαίνει ότι κάθε άτομο με κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα καταφύγει στο mobbing, καθώς παίζουν ρόλο και άλλοι προβλεπτικοί ή επισπευδικοί παράγοντες ώστε να εμφανιστεί το πρόβλημα.
Ωστόσο, η κατανόηση αυτών των μοτίβων μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και τη διαχείριση τέτοιων φαινομένων, καθώς και στην ευαισθητοποίηση για την ανάγκη προσωπικής θεραπείας και αυτοβελτίωσης.
Η ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει τα μοτίβα αυτά, να τα επεξεργαστεί και να μάθει νέους, πιο υγιείς τρόπους διαχείρισης των συναισθημάτων και των σχέσεων του.
Είναι ευθύνη τόσο του ίδιου του ατόμου να αναζητήσει βοήθεια όσο και ενός οργανισμού να προωθεί μια κουλτούρα ψυχολογικής ασφάλειας, να στηρίζει την ψυχική υγεία των εργαζομένων και να ενθαρρύνει την παροχή ψυχολογικής βοήθειας χωρίς στιγματισμό.
Ο θύτης δεν δικαιολογείται. Όμως, και ο θύτης χρειάζεται βοήθεια.
Για περισσότερες πληροφορίες ή υποστήριξη, επισκέψου το No Mobbing at Work Greece.
