Ηγεσία
Σε κάθε ομάδα (φιλία, οργανισμό, εταιρεία κλπ.), υπάρχουν οι ηγέτες. Είναι οι άνθρωποι που λαμβάνουν τις αποφάσεις, μπορούν να επηρεάζουν τους άλλους, οι άλλοι τείνουν να τους ακολουθούν. Οι ηγέτες οργανώνουν στόχους και έχουν τη δύναμη να τους πετύχουν, συχνά μέσω των άλλων.
Κοινώς αποδεκτά καλά χαρακτηριστικά ενός ηγέτη είναι η ακεραιότητα, η αποφασιστικότητα, η ικανότητα οράματος. Από την άλλη, κακά και συχνά επιζήμια χαρακτηριστικά είναι όταν οι ηγέτες υποτιμούν τους άλλους, είναι αδιάφοροι, δεν αντέχουν την αρνητική κριτική, έχουν αίσθημα μεγαλομανίας, δεν είναι σε θέση να καλλιεργήσουν την συνεκτικότητα της ομάδας, έχουν ανεπαρκείς διαπροσωπικές δεξιότητες διοίκησης, και αδυνατούν να ανταπεξέλθουν σε περισσότερα ή πιο σύνθετα καθήκοντα.
Η ηγεσία δεν αναφέρεται στην άσκηση ισχύος, ούτε στην συμμόρφωση σε νόρμες. Αφορά μια διαδικασία επιρροής, κυρίως σε ομαδικό και όχι διαπροσωπικό επίπεδο. Οι ηγέτες παίζουν ρόλο στη δημιουργία συλλογικών στόχων.
Επομένως σε γενικές γραμμές στόχος της ηγεσίας και του ηγέτη είναι να εμπνέουν και να κινητοποιούν τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας ώστε να πετύχουν τους στόχους τους. Υπάρχουν πολλά στυλ ηγεσίας, καθένα από τα οποία λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο, και επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο την ομάδα και τον οργανισμό.
Στυλ Ηγεσίας
Αναφέρεται στις μεθόδους και στις συμπεριφορές που χρησιμοποιεί ο κάθε ηγέτης με σκοπό να κινητοποιήσει και να διαχειριστεί την ομάδα. Γνωρίζοντας ή επιλέγοντας το κατάλληλο στυλ ηγεσίας, μπορείς να ανταποκριθείς καλύτερα στις ανάγκες της ομάδας σου καθώς και να επικοινωνείς αποτελεσματικότερα με τα μέλη της. Ακόμα, είναι σημαντικό να γνωρίζεις τους περιορισμούς και τις παγίδες που περιλαμβάνει το κάθε στυλ ηγεσίας ώστε να είσαι σε θέση να διορθώσεις ή να δώσεις έμφαση σε συγκεκριμένες καταστάσεις.
Δημοκρατική Ηγεσία (Democratic Leadership)
Σκοπός του στυλ αυτού ηγεσίας είναι οι αποφάσεις να λαμβάνονται με βάση τις ανάγκες του κάθε μέλους. Επομένως όλη η ομάδα συμμετέχει ισότιμα στη διαδικασία αυτή. Χαρακτηριστικά του δημοκρατικού στυλ ηγεσίας αποτελούν η συμπερίληψη, η συνεργασία, η αποτελεσματική επικοινωνία, η ενδυνάμωση, η ενσυναίσθηση κλπ.
Αποτελεί ένα από τα πιο αποτελεσματικά στυλ ηγεσίας καθώς εμπλέκει όλη την ομάδα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων καλλιεργώντας την ψυχολογική ασφάλεια και την δημιουργικότητα.
Πρόκληση αποτελεί το γεγονός ότι χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να ληφθεί μία απόφαση, καθώς επίσης και να οδηγήσει και σε δυσλειτουργικές αποφάσεις καθώς κάποια μέλη δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία.
Αυταρχική Ηγεσία (Autocratic / Authoritarian Leadership)
Είναι το αντίθετο του Δημοκρατικού Στυλ Ηγεσίας, καθώς αποκλειστικά ο ηγέτης λαμβάνει τις αποφάσεις χωρίς να υπολογίζει τις ανάγκες της ομάδας. Επομένως χαρακτηριστικά της αποτελούν ο συγκεντρωτισμός, η από πάνω προς τα κάτω επικοινωνία, η περιορισμένη αυτονομία και μη δυνατότητα λήψης πρωτοβουλιών των μελών καθώς και η αδυναμία παροχής feedback μεταξύ των μελών της ομάδας.
Ωστόσο μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ή σε μία κατάσταση κρίσης, όπου ο ηγέτης πρέπει και μπορεί να λάβει άμεσα την καλύτερη δυνατή απόφαση χωρίς να χρειάζεται να λάβει βοήθεια από κάποιον άλλον.
Πρόκληση αποτελεί ότι συχνά οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να εργαστούν κάτω από τέτοιες συνθήκες κι έτσι αποχωρούν καθώς νιώθουν περιορισμένοι.
Laissez-Faire Ηγεσία (Hands-off Leadership)
Η ακριβής μετάφραση του όρου είναι «αφήστε τους να πράξουν», επομένως γίνεται αντιληπτός και ο σκοπός του στυλ αυτού ηγεσίας. Η εξουσία μεταφέρεται στα μέλη της ομάδας και οι ηγέτες παρεμβαίνουν μόνο όταν οι καταστάσεις το απαιτούν. Χαρακτηριστικά του στυλ αυτού ηγεσίας είναι η ελάχιστη παρέμβαση και έλεγχος, η μεγάλη αυτονομία και ελευθερία μέσα σε ένα πλαίσιο πλήρους εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών. Το σκεπτικό είναι πως δίνοντας αυτή την ελευθερία στους εργαζόμενους να πράξουν όπως επιθυμούν, αυτοί κάνουν την καλύτερη δυνατή δουλειά.
Μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε πιο δημιουργικές επιχειρήσεις (π.χ. εταιρείες σχεδιασμού προϊόντων) καθώς δίνεται η ελευθερία στα μέλη να εκφράσουν ελεύθερα τις ιδέες τους. Ακόμα, μπορεί να φανεί λειτουργική σε νεοσύστατες εταιρείες όπου η πλήρης εμπιστοσύνη προς τα μέλη δημιουργεί το αίσθημα της εκτίμησης δεσμεύοντάς τα σε αυτήν.
Πρόκληση συχνά αποτελεί όταν απασχολεί νέους εργαζόμενους οι οποίοι χρειάζονται κάποια καθοδήγηση, μειώνοντας έτσι και την ανάπτυξη τόσο των μελών όσο και της ομάδας. Ακόμα μπορεί να χαθεί η συνεκτικότητα της ομάδας καθώς οι άνθρωποι εργάζονται αυτόνομα όποτε επιθυμούν.
Μετασχηματιστική Ηγεσία (Transformational Leadership)
Σκοπός του ηγέτη είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να εξελίσσει συνεχώς τα μέλη της ομάδας κερδίζοντας την εμπιστοσύνη τους. Εμπνέει και κινητοποιεί με στόχο την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μελών καθώς και την επίτευξη των στόχων των ομάδων. Έτσι απώτερος σκοπός του ηγέτη είναι να αναπτύξει τα άτομα όσο και εν τέλει τον ίδιο τον οργανισμό.
Μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε πλαίσια όπου σκοπός είναι να διατηρηθεί το ίδιο προσωπικό, το οποίο μέσα στην εταιρεία να καταφέρει να αναπτυχθεί. Δίνονται στόχοι διαβαθμιζόμενης δυσκολίας και προθεσμίες ενισχύοντας τις δεξιότητες της ομάδας.
Προκλήσεις μπορούν να προκύψουν όταν πρόκειται για εργασίες ρουτίνας, όταν πρέπει να ληφθούν άμεσα αποφάσεις. Ακόμα, συχνά παραβλέπεται η εξέλιξη του ατόμου αφού έμφαση δίνεται στους στόχους της εταιρείας. Τέλος αυτή η συνεχής κινητοποίηση και έμπνευση μπορεί να οδηγήσει και σε burnout.
Συναλλακτική Ηγεσία (Transactional Leadership)
Η συναλλακτική ηγεσία είναι ένα στυλ ηγεσίας που χρησιμοποιεί ανταμοιβές και τιμωρίες για να παρακινήσει και να κατευθύνει τους εργαζόμενους. Αυτή η προσέγγιση της ηγεσίας, δίνει έμφαση στη σημασία της δομής, της οργάνωσης, της εποπτείας, της απόδοσης και των αποτελεσμάτων. Οι στόχοι και τα καθήκοντα της ομάδας είναι ιδιαίτερα δομημένα και τα μέλη ανταμείβονται όταν επιτυγχάνουν αυτούς τους στόχους καθώς και όταν υπάρχει δέσμευση στον οργανισμό και επιπλήττονται αν χάνουν τις προθεσμίες. Βασική παραδοχή της συναλλακτικής ηγεσίας είναι ότι οι άνθρωποι αποδίδουν στο μέγιστο όταν η ιεραρχία είναι οριστική και σαφής.
Το στυλ αυτό ηγεσίας λειτουργεί αποτελεσματικά σε οργανισμούς που επικεντρώνονται κυρίως στο αποτέλεσμα θέλοντας να διατηρήσουν την ίδια δομή και αυτό το σύστημα ανταμοιβών και τιμωριών. Ακόμα καθώς οι ρόλοι και τα καθήκοντα είναι τελείως δομημένα και ξεκάθαρα οι εργαζόμενοι νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Τέλος, οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ξεκάθαρα τι μπορούν να κάνουν ώστε να λάβουν κάποια ανταμοιβή.
Παράλληλα, το γεγονός ότι η κινητοποίηση προέρχεται μόνο από ανταμοιβές και τιμωρίες αποτελεί και πρόκληση. Είναι δύσκολο να διατηρηθεί η δέσμευση και η συνοχή της ομάδας κάτω από αυτές τις συνθήκες, που λείπει η έμφαση στην ανάπτυξη των ανθρώπων και στη σύναψη συνεργατικών σχέσεων μεταξύ των εργαζόμενων.
Οραματική Ηγεσία (Visionary Leadership)
Η οραματική ηγεσία εστιάζει στο μέλλον και στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων. Σκοπός είναι να εμπνεύσουν και να καθοδηγήσουν τα μέλη της ομάδας στην εκπλήρωση ενός κοινού οράματος. Σημαντικά στοιχεία της αποτελούν η συνεργασία, η ενσυναίσθηση και η ομαδικότητα, η δημιουργικότητα, η καινοτομία και οι νέες ιδέες.
Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά, χρειάζεται και ο κατάλληλος ηγέτης ο οποίος θα μπορεί να εμπνέει, να δημιουργεί ένα κοινό όραμα και να καθοδηγεί την ομάδα. Θα μπορεί να προβλέπει και να αντιμετωπίζει εμπόδια ενισχύοντας τα μέλη της ομάδας και την αυτοπεποίθησή τους. Όσοι εργάζονται δίπλα σε έναν οραματιστή ηγέτη απολαμβάνουν τη δουλειά τους καθώς λαμβάνουν υποστήριξη και χρήσιμα εργαλεία ανάπτυξης.
Πρόκληση συχνά αποτελούν τα καθημερινά προβλήματα καθώς οι οραματιστές ηγέτες εστιάζουν κυρίως στο όραμα και στους μακροπρόθεσμους στόχους παρακάμπτοντας βραχυπρόθεσμα ζητήματα. Αντίστοιχα, τείνουν να εστιάζουν σε ένα μόνο όραμα αδιαφορώντας για ότι άλλο μπορεί να προκύψει.
Καθοδηγητική Ηγεσία (Coaching Leadership)
Σκοπός του ηγέτη είναι να καλλιεργήσει τις δυνάμεις του κάθε μέλους της ομάδας και να αναπτύξει στρατηγικές οι οποίες θα βοηθήσουν τα μέλη να εργάζονται καλύτερα μαζί. Μοιάζει με τη δημοκρατική ηγεσία αλλά δίνει μεγαλύτερη έμφαση στη στην επιτυχία και ανάπτυξη των ατόμων και όχι στην από κοινού λήψη αποφάσεων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού ο ηγέτης δίνει στα μέλη νέα καθήκοντα να δοκιμάσουν, τους προσφέρει καθοδήγηση και δίνει εποικοδομητικό feedback. Ακόμα ενθαρρύνεται η ανταλλαγή γνώσεων και μεταξύ των μελών της ομάδας. Όλα αυτά μέσα σε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης και ψυχολογικής ασφάλειας.
Το στυλ αυτό ηγεσίας λειτουργεί αποτελεσματικά όταν οι ηγέτες δημιουργούν μια ισχυρή εταιρική κουλτούρα θέτοντας μακροπρόθεσμους στόχους και εστιάζοντας στη μάθηση και ανάπτυξη. Με αυτό τον τρόπο παρακινούνται οι εργαζόμενοι καθώς αισθάνονται υποστήριξη αλλά και αναγνωρίζεται η μοναδική συνεισφορά τους. Ακόμα οι εργαζόμενοι ενθαρρύνονται να αναζητούν νέες προκλήσεις να μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους και να αναπτύσσονται συνεχώς.
Πρόκληση αποτελεί το γεγονός ότι χρειάζεται αρκετός χρόνος για την ανάπτυξη των εργαζόμενων καθώς και ότι αυτή η ηγεσία δεν λειτουργεί αποτελεσματικά για όλους.
Περιστασιακή Ηγεσία (Situational Leadership)
Το στυλ ηγεσίας αλλάζει και προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες της εκάστοτε ομάδας. Ο ηγέτης οφείλει να μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό, αναλύοντας τις καταστάσεις και αξιολογώντας τις δεξιότητες των ατόμων της ομάδας. Βασική της ιδέα είναι ότι η αλλαγή είναι η μόνη σταθερά.
Λειτουργεί αποτελεσματικά σε δυναμικά περιβάλλοντα όπου οι ανάγκες και οι απαιτήσεις αλλάζουν συχνά, διασφαλίζοντας την ευελιξία στον τρόπο εργασίας. Είναι επίσης χρήσιμη για νεοσύστατες επιχειρήσεις. Οι ηγέτες αυτοί φροντίζουν να είναι συνεχώς ενημερωμένοι για τις τρέχουσες εξελίξεις και να μπορούν να κάνουν άμεσα επιτυχημένες αλλαγές όταν αυτό απαιτείται. Με αυτό τον τρόπο αναγνωρίζεται και η αξία του κάθε εργαζόμενου.
Πρόκληση αποτελούν οι συνεχείς αλλαγές οι οποίες απαιτούν υψηλό επίπεδο εμπειρογνωμοσύνης του ηγέτη και ικανότητα άμεσης δράσης. Ακόμα οι συνεχείς μεταβολές μπορεί να προκαλέσουν άγχος στους εργαζόμενους οι οποίοι δεν ξέρουν τι να περιμένουν.
Εξετάζοντας τις ανάγκες της ομάδας και τις δεξιότητες του ηγέτη μπορεί να γίνει επιλογή του στυλ ηγεσίας. Συνοπτικά:
Το δημοκρατικό στυλ ηγεσίας λειτουργεί αποτελεσματικά και δίκαια σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθώς εμπλέκονται όλα τα μέλη στη διαδικασία αυτή. Ωστόσο κάποιες φορές δεν λαμβάνονται οι σωστές αποφάσεις και απαιτείται περισσότερος χρόνος.
Η αυταρχική ηγεσία είναι αποτελεσματική για γρήγορη λήψη αποφάσεων, ιδιαίτερα σε κρίσεις, ωστόσο δεν είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα καθώς περιορίζει τους εργαζόμενους.
Η Laissez-Faire ηγεσία είναι ιδανική για ομάδες υψηλής εξειδίκευσης, καθώς δίνει ελευθερία στα μέλη να δράσουν όπως νομίζουν και να πάρουν πρωτοβουλίες. Για τον λόγο αυτό, τα μέλη χρειάζεται να είναι έμπειρα ώστε να μπορούν να εμπλακούν σε αυτό το στυλ ηγεσίας καθώς τα πιο άπειρα μέλη έχουν ανάγκη από μάθηση και καθοδήγηση. Ακόμα είναι αποτελεσματική σε πιο δημιουργικούς οργανισμούς που απαιτείται καινοτομία. Επομένως προάγει τη δημιουργικότητα και την αυτονομία.
Η μετασχηματιστική ηγεσία εμπνέει και παρακινεί τις ομάδες για την επίτευξη ενός κοινού οράματος και οδηγεί στην καινοτομία και την αλλαγή. Δίνεται έμφαση στην αλλαγή κυρίως για τη συλλογική και όχι την ατομική ανάπτυξη. Είναι αποτελεσματική για περιβάλλοντα που χρειάζονται μετασχηματισμό και θέτουν μακροπρόθεσμους στόχους.
Η συναλλακτική ηγεσία επικεντρώνεται κυρίως στα αποτελέσματα μέσω ανταμοιβών και ποινών και είναι κατάλληλη για δομημένα περιβάλλοντα με συγκεκριμένη ιεραρχία. Ωστόσο λειτουργεί πιο απρόσωπα, ατομικά και αποστασιοποιημένα.
Η καθοδηγητική ηγεσία δίνει έμφαση στην ανάπτυξη των δυνάμεων και των ικανοτήτων των μεμονωμένων μελών της ομάδας. Είναι επωφελής για την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη εντός της ομάδας, προωθώντας ένα υποστηρικτικό περιβάλλον ανάπτυξης.
Η οραματική ηγεσία επικεντρώνεται στην έμπνευση ομάδων σε ένα μελλοντικό κοινό όραμα. Είναι ιδανική για την παρακίνηση και την καθοδήγηση ομάδων προς την επίτευξη στρατηγικών στόχων και προς την καινοτομία. Υπάρχει απόλυτη προσήλωση σε αυτό.
Τέλος, η περιστασιακή ηγεσία προσαρμόζει το στυλ της στις ανάγκες της ομάδας την εκάστοτε στιγμή. Αποτελεί μία ευέλικτη και ευπροσάρμοστη προσέγγιση, η οποία ωστόσο μπορεί να δημιουργήσει άγχος και σύγχυση στα μέλη.
